PETROL TAŞIMACILIĞI

PETROL TAŞIMACILIGI

Dünyada petrol taşımacılığı boru hatları ve deniz yolları kullanılarak tankerlerle yapılır. Taşımacılığın yaklaşık %38’i boru hatları , geriye kalan %62’si ise tankerlerle yapılmaktadır. Ham petrol çıkarıldığı yerden işlenmek üzere rafinerilere taşınmaktadır.

Petrol nakliyesinde boru hatlarının kullanımının kuruluş maliyeti yüksektir.
Fakat bir kez kurulduktan sonra boru hatları düzenli bakım tutumla sorunsuz ve kesintisiz petrol nakliyesini sağlarlar. Tankerle petrol taşımacılığında ise risk her zaman mevcuttur. Ayrıca tanker kazaları oldukça büyük çevre kirlenmelerine neden olabilmektedir.

PETROLÜN DENİZ YOLUYLA TAŞINMASI

Petrol gemileri, tanklardan oluşur. Büyük tonajlı gemiler uygun yükleme ve boşaltma limanları veya bu bulunmazsa elverişli deniz koşullarında kullanılabilen yükleme ve boşaltma şamandıralarına ihtiyaç duyar. Temizleme ve bakım açık denizde yapıldığından liman işlemleri birkaç saat içinde tamamlanır. Petrol taşımacılığı armatörlerin başlıca piyasalarından biridir. Tanker yapımında kullanılan malzemenin kalitesinde sağlanan ilerlemeler, bunların birim boyutlarının 500000 tona ulaşacak şekilde büyük çapta arttırılmasını ve dolayısıyla taşıma maliyetinin düşürülmesini sağlamıştır. Ancak, 2. petrol şokundan ve tüketimin azalmasından bu yana taşıma hacminde bir aşırı kapasite meydana gelmiş böylece bazı dev tankerler işletme dışı kalmıştır.

3.1.1.Tanker taşıma maliyeti

Tankerlerle taşınan tonun maliyet fiyatı gemilerin boş durması pahasına uzun zaman altına inmeyeceği bir taban oluşturmaktadır.
Maliyet fiyatı iki etkenden oluşmaktadır: yapım maliyeti, liman ve yakıt harcamaları ile birilikte işletme yükleri.

Gemi yapım fiyatları özellikle Japon şantiyelerinin çalışmasıyla 60'lı yıllarda önemli şekilde düşmüştür. Japonlar böylece yapım hızını artırmak ve çelik tüketimin
azaltmak imkanı veren teknikler uyguladı. Buna ek olarak Japonya tek başına 200000 deadweight üzeri gemilerin yapımı imkanı veren havuzların yarısına sahiptir.


3.1.2.Petrol alıcısı için tankerle taşıma fiyatı

3 çeşit gemi kiralaması yapılmaktadır.
- spot veya seferine kiralama; armatör, bir yükü gösterilen limandan gösterilen diğer bir limana taşımayı kabul eder.
-arka arkaya seferle kiralama; gemi genel olarak iki yıldan az belirli bir süre veya önceden saptanan bir sefer sayısı için kullanılacaktır.
Bu iki durumda da taşıma fiyatı ton başına hesaplanmaktadır.
-zaman kiralama; armatör ay başına veya ton başına belirli fiyat karşılığında personeliyle birlikte kullanılmaya hazır bir gemiyi 20 yıla kadar uzayabilen bir süre için kiralayanın emrine vermektedir. Gemi kiralayanın emrinde olduğundan işletme giderlerinin karşılanması ve taşıma anlaşmalarının yerine getirilmesinden sorumludur.

Spot kiralamalar, petrol deniz trafiğinin %95 ini oluşturmaktadır. Bu kiralamalar Londra ve New York ta üslenmiş simsarlar brokerler aracılığıyla yapılmaktadır.yukarda verilen ilk iki kiralama türü için birkaç kotasyon baremi vardır: USMC, ATRS, AFRA, WORLDSCALA. ABD dışında genel olarak WORLDSCALA baremi uygulanmaktadır. Bu barem yakıt giderleri ile liman giderleri değişikliklerini dikkate almaktadır. Barem belirli bir sayıda bağlantılar ve 14 mil hızında, günde 28 ton mazot tüketen 19500 tonluk gemi tipi için navlun fiyatlarını verir.

Ekonomik açıdan bir şirket için önemli olan, kendi filosunun teknik maliyeti ve gemi kiralaması durumunda navlun oranıdır. Dünya petrol filosundaki fazla kapasiteler nedeniyle petrol şirketleri kendi filolarını ve uzun süreli kiralamalarını azaltmakta ve daha çok spot kiralamalara önem vermektedir.

Dünya tanker filosundaki 2003 yılına kadar olan artışları table da görmekteyiz. Buradan da anlayacağımız gibi tanker filosunda sürekli bir atış göze çarpmaktadır. Bu artış günümüzde de sürmektedir. Ayrıca önümüzdeki 5 yıl içinde İran'ın 15tane orta VLCC talebinde bulunduğu da bilinmektedir. Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomileri olan Çin ve Hindistan da artan enerji talebini karşılamak için tanker filolarını güçlendirmek zorundadırlar.

Ayrıca uluslar arası analistlerin petrolün üretiminin pik noktası olarak en kötü tahmininin 2015 yılı olması da dünya tanker filosunun en kötü ihtimalle bu tarihe kadar sürekli artacağını gösterir.

2004 yılında OPEC üyesi ülkelerin sahip olduğu tanker sayıları ve bin dwt cinsinden tonajları aşağıda görüldüğü gibidir.



2004 2004
NO. DWT
Algeria 1 22,6
Indonesia 29 993,7
I.R.Iran 32 6050,0
Iraq 1 37,0
Kuwait 22 3176,3
S.P. Libyan,A.J. 6 275,4
Nigeria 2 408,8

Qatar 6 438,2
Saudi Arabia 19 1721,2
United Arab Emirates 7 275,4
Venezuela 21 1348,3
Total OPEC 146 14.747

Total World (a 3.670 318.117
OPEC Percentage 4,6


Rakamlardan da anlaşıldığı gibi dünya tanker filosunun yaklaşık %5’lik bir kışımı OPEC üyesi ülkelere aittir. Dünya tanker filosunun %25’lik bir kısmı ise petrol şirketlerine aittir.

Geriye kalan filo ise daha çok kolay bayrak devletlerinde toplanmış bulunmaktadır. OPEC ülkelerinin dünya tanker filosundaki paylarının az olması ürettikleri petrolün nakliyesinde boru hatlarına öncelik vermeleridir.Uluslar arası petrol taşıma pazarında kabaca 3500 tanker vardır. Bir tankeri kiralama bedeli charter oranı olarak bilinir. Bu oran tankerin büyüklüğüne ve özelliklerine göre değişir.Genelde tankerlerin taşıma kapasitesi arttıkça karlılıkları da artar.Dünya filosundaki yaklaşık 435 VLCC taşınan tüm petrolün üçte birini taşımaktadır.